کمپرسور یکی از تجهیزاتی است که در اکثر کارخانجات صنعتی وجود دارد. این تجهیز با توجه به نوع کارخانه و نیازهای آن، در ابعاد و انواع مختلفی نظیر کمپرسورهای پیستونی، حلزونی و… دیده می‌شود. در بسیاری از مواقع، خرابی و توقف کمپرسور مشکل زا خواهد بود و حتی ممکن است که منجر به توقف خط تولید شود. یکی از موارد بسیار مهم در عملکرد کمپرسورها، روانکاری آن‌ها است. در این مقاله، به اهمیت روانکاری در کمپرسور می‌پردازیم و در نهایت یک سری راهکارهایی برای انتخاب روغن مناسب برای کمپرسورها ارائه می‌شود.
عواقب روانکاری نادرست کمپرسور چیست؟
اگر روغن‌کاری کمپرسور به خوبی انجام نشود، بدترین پیامد آن کاهش عمر مفید تجهیز است. پیامدهای دیگر آن، تجمیع رسوب در مخزن و همچنین بین قطعات کمپرسور است که بازدهی را تحت تأثیر منفی قرار می‌دهد و مصرف انرژی را بالا می‌برد. در چنین شرایطی ممکن است که حتی برخی از قطعات داخل کمپرسور، کلاً روانکاری نشوند.
نکته‌ی دیگر این است که اگر روغن نامناسب باشد، ممکن است با قطعات داخل کمپرسور واکنش شیمیایی دهد و تجهیز خرابی زودهنگام پیدا کند.
پارامترهای مهم در انتخاب روغن کمپرسور
در این قسمت به دنبال بررسی مواردی هستیم که ویژگی‌های یک روغن روانکار مرغوب را تبیین کند.
گاز ورودی کمپرسور
اولین سوال در انتخاب روغن کمپرسور این است که کمپرسور وظیفه‌ی تحت فشار قرار دادن چه چیزی را دارد؟ آیا وظیفه‌ی کمپرسور فشرده کردن یک گاز خاصی است یا هوای آزاد ورودی کمپرسور است؟ پاسخ این سوال مهم است زیرا انواع روغن‌ها با هوا و دیگر گازها واکنش‌های متفاوتی دارند. به طور مثال، روغن‌های سینتتیک پلی‌گلایکول که یکی از بهترین روغن‌ها برای روانکاری کمپرسورها هستند، ممکن است که با برخی از گازها واکنش شیمایی بدهند و در نتیجه، برای روانکاری کمپرسور مناسب نباشند.
نوع کمپرسور
نوع کمپرسور یکی دیگر از پارامترها برای انتخاب روغن کمپرسور است. شرکت‌هایی که به طور تخصصی و حرفه‌ای روانکار تولید می‌کنند، افزودنی‌هایی که باید به روغن کمپرسور اضافه کنند را با توجه به مصرف نهایی روغن در کمپرسور انجام می‌دهند. متأسفانه برخی از تأمین‌کنندگان روغن‌های کمپرسور تفاوتی بین روغن کمپرسور اسکرو و یا حلزونی قائل نیستند در صورتی که این موضوع بسیار مهم است. در نتیجه برای رسیدن به یک عملکرد پایدار برای کمپرسور، استفاده از روغن کمپرسور مناسب با نوع کمپرسور ضروری است.
زمان کارکرد طولانی‌تر
اگر بخواهیم تنها یک پارامتر را به عنوان مهم‌ترین عامل در انتخاب روغن کمپرسور در نظر بگیریم، این است که روغن انتخابی برای زمان طولانی‌تری عملکرد مفید داشته باشد. به طور نمونه، روغنی که در بهترین حالت ممکن است 2000 ساعت کاری برای روانکاری یک کمپرسور مناسب باشد، نسبت به روغنی که تا 10000 ساعت کاری عمکرد دارد، دارای دردسرهای زیادی برای بخش فنی است و حداقل 4 بار بیش‌تر، نیازمند به تعویض روغن، جداکننده‌ی روغن از هوا و فیلترها دارد. علاوه بر این، روغن‌هایی که زمان کارکرد طولانی‌تری دارند، عموماً در بلندمدت از نظر اقتصادی به صرفه هستند.
افزودنی‌ها و عدم اخلال در فیلترها
روغن‌های روانکار متشکل از یک روغن پایه و چندین افزودنی هستند. حال این روغن پایه ممکن است معدنی و یا سینتتیک باشد و به همین ترتیب افزودنی‌ها نیز دارای انواع متفاوتی هستند. یکی از تفاوت‌های اصلی روغن‌های کمپرسور با همدیگر، همین افزودنی‌ها است. متأسفانه تشخیص مرغوبیت افزودنی‌های اضافه شده از طریق اطلاعات محصول (data sheet) محصولات قابل استخراج نیست و ممکن است که مصرف‌کنندگان به خاطر عدم آگاهی، از محصولاتی استفاده کنند که افزودنی‌های مناسبی ندارند.
از جمله این افزودنی‌ها ، می‌توان به Anti-oxidant ها برای جلوگیری از اکسید شدن، Anti-Foaming برای جلوگیری از ایجاد کف و Anti-Aging برای عملکرد طولانی‌تر روانکار اشاره نمود. همواره باید در نظر داشت که هر روانکاری که صرفاً این نوع افزودنی‌ها را داشته باشد، لزوماً روغن مناسب برای کمپرسور نیست. زیرا بسیاری از این افزودنی‌ها ممکن است از نظر نوع به گونه‌ای باشند که پس از گذر از فیلتر روغن در داخل کمپرسور، عملکرد خود را از دست دهند و روانکاری کمپرسور تحت تأثیر منفی قرار گیرد. در نتیجه نوع و چگونگی افزودن افزودنی‌ها به روغن کمپرسور بسیار مهم است.
موضوع دیگر در مورد افزودنی‌های روغن کمپرسور، اطمینان از عدم وجود کف و حباب در روغن حین روانکاری است. در صورتی که افزودنی‌های ضد کف، به خوبی عمل نکنند (که در بسیاری از روغن‌های معمولی موجود در بازار این اتفاق رخ می‌دهد)، حباب‌هایی در روغن ایجاد می‌شود و این حباب‌ها منجر به اشباع شدن سپراتور در کمپرسور می‌شوند و در نهایت باعث افت فشار خواهند شد. این موضوع باعث افزایش مصرف انرژی بیش‌تر می‌شود. لازم به ذکر است که به ازای هر یک بار (bar) افت فشار، میزان مصرف انرژی 7 درصد (!!!) زیادتر می‌شود.
می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از روغن کمپرسورهای معمولی و غیرتخصصی هزینه‌های پنهان زیادی به همراه دارند.
دمای عملکرد پایین‌تر کمپرسور
کمپرسورها مانند دیگر تجهیزات به دلیل حرکت قطعات داخلی‌شان، در درونشان گرما تولید می‌شود. وظیفه‌ی کاهش اصطکاک بین این قطعات جهت جلوگیری از تولید گرمای بیش‌تر و همچنین انتقال گرمای تولید شده در درون کمپرسور به خارج از آن، تا حدی بر عهده‌ی روغن کمپرسور است.
پس یکی از معیارهای مهم برای روغن کمپرسور مناسب، این است که آن روغن بتواند در زمان عملکرد کمپرسور پایین‌ترین دمای ممکن را فراهم کند.
بخار روغن
یکی از دردسرهای جدی در کارخانجات بزرگ مانند سیمان و معدن، وجود بخار روغن در بخش‌هایی است که نیازمند استفاده از هوای فشرده هستیم. وجود بخار روغن نه تنها به خود کمپرسور آسیب وارد می‌کند، بلکه به تعداد زیادی دیگر از تجهیزاتی که از هوا فشرده استفاده می‌کنند، صدمه خواهد زد. روغن‌های معدنی و عمومی، معمولاً در کمپرسور سریع تبخیر می‌شوند و وارد سیستم هوای فشرده می‌شوند که مشکل‌زا خواهد بود.
در صنایع غذایی و دارویی، مشکل وجود بخار روغن از آسیب به کمپرسور و دیگر تجهیزات فراتر می‌رود و باعث بروز مشکل در خود محصول تولیدی می‌شود. به طور نمونه، در بسته‌بندی یک محصول غذایی در صورت وجود هوای خیس (همان بخار روغن ناشی از هوای فشرده)، این بخار روغن وارد بسته‌بندی می‌شود و بر محصول اثر منفی خواهد گذاشت در این حد که آن محصول قابل ارائه به بازار نخواهد بود و باید معدوم شود.
در نتیجه، ضروری است که در انتخاب روغن کمپرسور، به این موضوع توجه شود که روغن کمپرسور پس از شروع استفاده در کمپرسور، به راحتی تبخیر نشود و به دیگر تجهیزات آسیب وارد نکند.
وجود تأمین‌کننده‌ی معتبر برای روغن
و در نهایت، روغن کمپرسوری باید جهت استفاده انتخاب شود که از اولاً از اصالت آن محصول اطمینان وجود داشته باشد و در ثانی، بتوان همیشه آن را تهیه نمود.
متأسفانه در شرایط امروزی کشور ایران، برخی با سوء استفاده از این وضعیت روغن کمپرسورهای تقلبی با اسم برندهای معتبر و در بسته‌بندی‌های مشابه به مشتریان ارائه می‌کنند که در صورت عدم توجه مصرف‌کنندگان به این موضوع ممکن است که آسیب‌های جدی به تجهیزات ارزشمند کارخانجات وارد شود.
خلاصه
روغن کمپرسور ممکن است که از نظر اهمیت ساده به نظر برسد ولی در عمل، برای یک کارخانه بسیار حیاتی است. استفاده از روغن کمپرسور مرغوب که بتواند زمان عملکرد طولانی‌تری داشته باشد، به راحتی در کمپرسور تبخیر نشود و دارای افزودنی‌های استاندارد و مرغوب باشد، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر فنی منافع زیادی دارد.
نیاز به مشاوره‌ی بیش‌تری برای انتخاب روغن کمپرسور دارید؟
اگر برای انتخاب روغن کمپرسور، نیاز به اطلاعات بیش‌تری دارید، می‌توانید با کارشناسان فنی ما در شرکت مانا شگرد پایا (نمایندگی انحصاری و دفتر پشتیبانی فنی کلوبر لوبریکیشن در ایران)، تماس حاصل فرمایید. تمام تلاش ما این خواهد بود که شما مناسب‌ترین روغن کمپرسور را برای تجهیز ارزشمند خود انتخاب کنید.
